Bà Tạ Thị Thanh sinh ra ở xã Diễn Kim, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Bà là người vợ thứ hai của cố Tổng Bí Thư Đỗ Mười, được ông Nguyễn Văn Trân (1916–2018), nguyên Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ làm mối, sau khi người vợ đầu của ông mất những năm ông hoạt động ở khu Tả ngạn sông Hồng.
Ông bà có hai người con, một trai một gái. Con trai ông tên là Nguyễn Duy Trung là người đã thay mặt gia quyến đọc lời cảm tạ trong lễ truy điệu của bố vào ngày 7 tháng 10 năm 2018. “Bà Tạ Thị Thanh, vợ đồng chí Đỗ Mười là một người cực kỳ hiền hậu, khiêm tốn, giản dị và liêm khiết” – ông Trần Quân Ngọc, Thư ký của đồng chí Đỗ Mười, cho biết.
ĐI LÀM NUÔI EMBà Tạ Tuyết Mai, em gái út phu nhân cố Tổng Bí thư Đỗ Mười, kể lại: Cụ ông thân sinh chị em bà là Tạ Đình Kính, người ở Chương Mỹ – Hà Đông (nay là Hà Nội) vào làm việc cho Pháp ở tòa sứ Phủ Diễn (Diễn Châu, Nghệ An) rồi lấy cụ bà Hoàng Thị Tuyến người xã Diễn Kim và sinh sống tại đây.
Nhắc đến cụ Tạ Đình Kính, người cao tuổi ở Diễn Châu đều biết với tên gọi ông Hàn Kính. Cụ sống đôn hậu, cho nên dù làm ở tòa sứ nhưng khi phong trào Xô viết – Nghệ Tĩnh nổi lên năm 1930 – 1931, nhiều quan chức và cả nhà lại các phủ, huyện bị nhân dân lôi ra đánh đập nhưng ông Hàn Kính lại được che chở. “Chả nhẽ khen bố mẹ chứ nói thật thành ra để phúc cho con, con cái học hành đến nơi đến chốn cả”. Bà rơm rớm nước mắt khi nhớ lại cha mẹ và các anh chị em. Nghỉ hưu, chuyển ra Hà Nội, ông bà Hàn Kính bảo nhau dù đồng lương hưu ít ỏi, song, quyết tâm cho các con đi học. Trong khi dư luận đương thời đa phần không muốn cho con gái đi học. Có người khắc nghiệt chì chiết rằng “con gái đi học, biết chữ để viết thư cho giai”. Còn ông bà Hàn Kính suy nghĩ khác: “Con gái mà được ăn học thì sau này lấy chồng không bị khinh thường”.
Vậy là 5 chị em gái và 1 anh trai cả người nọdạy bảo người kia, dìu dắt, đùm bọc nhau học hành. Học hết trường xã, trườnghuyện, trường tỉnh ở Nghệ An rồi lại ra Hà Nội thuê nhà trọ học.“Chị Thanhtôi đi học sớm, rồi ra đi làm nuôi em, coi như chủ trì trong gia đình, lo toan,sắp xếp tất cả, chững chạc lắm. Ngoài giờ dạy, chị còn đi dạy thêm tiếng Phápcho con một công chức. Mấy chị em cứ tự hào nuôi nhau”, bà Tuyết Mai xúc độngnhớ về những kỷ niệm của gia đình mình.
Ông bà Hàn Kính có suy nghĩ: “Con gái mà đượcăn học thì sau này lấy chồng không bị khinh thường”. Nhờ vậy, cả 6 ngườicon, 5 gái 1 trai đều được học hành. Học hết trường xã, trường huyện, trường tỉnhở Nghệ An rồi lại ra Hà Nội thuê nhà trọ học. Sáu người con của cụ Hàn Kính, giờchỉ còn mỗi mình người con gái út. Tên thật của bà là Tạ Thị Tuyết. Hoạt độngcách mạng, bà lấy bí danh là Mai, từ đó cái tên Tạ Tuyết Mai gắn bó với cuộc đờibà. Sau năm 1954, bà công tác tại Sở Y tế Hà Nội cho đến khi nghỉ hưu.
Bà Tạ Thị Mai em gái kể: “Anh trai cả là TạBính Thìn, làm kiểm soát viên ngành lâm nghiệp. Chị gái thứ hai là Tạ Thị Tỵ lấychồng, về Lạng Sơn. Chị gái thứ ba là Tạ Thị Thanh, phu nhân đồng chí Đỗ Mười.Chị gái thứ tư là Tạ Thị Bạch, vợ ông Vũ Thiện Bảo, nguyên Trưởng ban Thanh traBộ Cơ khí Luyện kim (nay là Bộ Công thương)”.
“Ở phường Phạm Đình Hổ, mọi người ai cũngbiết rõ đồng chí Đỗ Mười và chị Tạ Thị Thanh – vợ của đồng chí – một người phụnữ hiền lành, phúc hậu, sống rất giản dị, biết giữ gìn cho chồng, cho con,không làm điều gì để ảnh hưởng đến uy tín và công việc của chồng. Chị là bác sĩphụ sản, Phó Giám đốc Bệnh viện C Hà Nội, rất tận tụy với công việc. Các y, bácsĩ và cán bộ, nhân viên trong bệnh viện cũng như bệnh nhân ai cũng khen ngợi chịvề tinh thần làm việc và thái độ ân cần, vui vẻ đối với mọi người. Từ ngày chịThanh mất, đồng chí Đỗ Mười rất thương nhớ. Đồng chí vẫn sống một mình với con,với cháu, với anh em cảnh vệ ở trong nhà”. Ông Phan TrọngKính, Trợ lý đồng chí Đỗ Mười chia sẻ.
Chị gái thứ năm là Tạ Thị Trinh (Phó Giám đốcSở Y tế Hà Nội), phu nhân đồng chí Phan Mỹ, nguyên Chánh Văn phòng Phủ Chủ tịch,Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp. Và cô út Tạ Tuyết Mai, vợ ông Nguyễn Văn Hướng (tứcTrần Vĩnh Uy), Vụ trưởng Vụ Hợp tác của Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam.
“Chị Thanh tôi đi học sớm, rồi ra đi làmnuôi em, coi như chủ trì trong gia đình, lo toan, sắp xếp tất cả, chững chạc lắm.Ngoài giờ dạy, chị còn đi dạy thêm tiếng Pháp cho con một công chức. Mấy chị emcứ tự hào nuôi nhau”, bà Tuyết Mai xúc động nhớ về nhữngkỷ niệm cũ.
NẾP SỐNG GIẢN DỊ Trong ký ức của người em gái út, bà Tạ Thị Thanh là người hiền từ. Dù làm Bí thư Đảng ủy – Phó Giám đốc Bệnh viện C (nay là Bệnh viện Phụ sản Trung ương) hay phu nhân Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) hay Tổng Bí thư, bà vẫn giữ một nếp sống giản dị, yêu thương mọi người như nếp nhà xưa. “Anh hỏi cán bộ cũ ở Bệnh viện C mà xem, ai cũng biết chị Thanh hiền hậu”.
Từ những năm 1960, có chồng làm cán bộ cao cấp(khi đó đồng chí Đỗ Mười đã là Bộ trưởng, Phó Thủ tướng Chính phủ) nhưng bàThanh vẫn đạp xe đi làm. Thỉnh thoảng hai chị em gặp nhau ở bên kia đường nóichuyện gia đình rồi lại vội vã ai làm công việc người đấy.
Dường như càng bận việc nước, ông càng dồn tình thương yêu đến người bạn đời của mình một cách tế nhị. Khi người con trai đầu Nguyễn Duy Trung đau ốm, bà vào Nam chăm con, còn ông bận bịu với công việc của Đảng và Nhà nước, nhưng có thời gian nghỉ là ông lại vào thăm vợ con. Cao cả và tuyệt vời, một mối tình thủy chung, son sắt, vô cùng lãng mạn và đầy tính nhân văn. Có lẽ bây giờ sẽ không còn đâu những mối tình đẹp như thế. Thương vợ con bao nhiêu, thương đồng bào, đồng chí bấy nhiêu! Ôi sao mà cao cả quá. Chỉ có những con người chiến đấu suốt đời vì sự nghiệp cao cả mới có những mối tình bên nhau đẹp như vậy.“Ông Đỗ Mười có một gia đình riêng rất tốt. Bà Thanh, vợ ông là một bác sĩ sản khoa. Bà là người cực kỳ hiền hậu, khiêm tốn, giản dị và liêm khiết. Ông có 2 người con, một trai, một gái. Chúng tôi quen biết gia đình đã nhiều năm, thấy các cháu bao giờ cũng lễ độ, hồ hởi, thân mật. Cả hai đều là cán bộ của Nhà nước. Cũng như cha mẹ mình, các cháu sống rất giản dị và khiêm tốn. Mấy chục năm qua, chúng tôi thấy gia đình vẫn dùng những đồ dùng cũ kỹ, không có cái gì tỏ ra xa hoa”.Ông Trần Quân Ngọc – nguyên Thư ký đồng chí Đỗ Mười cho biết.
