Tiểu chủng viện làng sông

Tiểu chủng viện thôn Sông, xã Phước Thuận, thị trấn Tuy Phước là 1 trong những trong 3 cơ sở in sách quốc ngữ trên Việt Nam, đây cũng là chỗ lưu dấu hành trình thứ nhất của Chữ Quốc ngữ từ đầu thế kỷ 17. 

Tiểu chủng viện đậm chất kiến trúc Gothic

Tiểu chủng viện xã Sôngnằm sinh sống thôn Quảng Vân, làng mạc Phước Thuận, thị trấn Tuy Phước, giải pháp trung tâm tp Quy Nhơn, thức giấc Bình Định khoảng tầm 20km về phía Đông Bắc.

Tiểu chủng viện xóm Sông

Tiểu chủng viện có hình thức bề ngoài cổ kính, đậm màu kiến trúc Gothic châu Âu với gần như đường nét loại vòm nhọn và có tương đối nhiều cửa sổ. Một trong những điểm nổi bật đáng chú ý là khuôn viên nhà thờ rộng chừng 2.000 mét vuông với sản phẩm cây sao hơn 200 năm tuổi.

Phần bao gồm diện trong phòng thờ được trang trí bằng những size ô đối xứng, các bông gió tô điểm và đông đảo hoa văn họa tiết, cổng vòm nhọn không còn xa lạ trong lối xây dựng phong cách thiết kế Thánh đường. Xung xung quanh nhà thờ là cánh đồng lúa chết giấc tầm mắt.Tiểu chủng viện buôn bản Sông đến lúc này vẫn giữ gần như là nguyên vẹn từng nét con kiến trúc xa xưa để lại.

Cách phía trên gần 400 năm, Cristophoro Borri, giáo sĩ loại Tên tín đồ Ý sẽ viết trong tòa tháp Xứ Đàng trong năm 1621 thuật lại chuyện ông được viên quan tiền trấn lấp Quy Nhơn đón rước nồng hậu, được cho phép xây dựng nhà thờ để truyền đạo. Và điểm trước tiên khi những giáo sĩ cặp cảng là cảng Nước Mặn (Tuy Phước, Bình Định) vào năm 1618, được một quan bao phủ Quy Nhơn chất nhận được vào giảng đạo.

Sau này, bài toán đi lại giao thương mua bán ở cảng Nước Mặn không thuận tiện nên đại lý truyền giáo chuyển về thôn Sông. Khoảng năm 1862, giám mục bạn Pháp Stephano Cuénot quản lý giáo phận Đàng vào giao đến linh mục Phaolô Châu coi sóc nhà thời thánh Làng Sông. Từ nhỏ đường giao thương thủy ban đầu từ váy đầm Thị Nại, các tàu buôn ngược sông Côn lên thượng nguồn, mang lại tận vùng núi Tây sơn thượng đạo, một phần thuộc Vĩnh Thạnh thời buổi này để tiếp tục chuyển sản phẩm & hàng hóa lên vùng Tây nguyên. Các giáo sĩ truyền giáo cũng theo con phố này đi truyền đạo, và nhà thời thánh Làng Sông là 1 trong di tích còn lại của những giáo sĩ truyền giáo bồ Đào Nha lúc để chân lên vùng đất Bình Định.

Linh mục Nguyễn quang Báu (người canh gác tiểu chủng viện làng Sông) trong năm này đã sát 90 tuổi, bước đầu vào học tập tại tiểu chủng viện thôn Sông từ thời điểm năm 12 tuổi, sau 4 lần chuyển đi rồi chuyển đến, năm 1998, linh mục Báu về sống hẳn đây cho tới ngày nay. Ông cho biết, chưa tồn tại một tài liệu nào ghi chính xác năm thành lập tiểu chủng viện xã Sông, khu vực có nhiệm vụ ươm trồng, đào tạo những chủng sinh. Sau khi ngừng học tập làm việc tiểu chủng viện, các chủng sinh sẽ liên tục học trên đại chủng viện để trở nên linh mục.

Cũng theo linh mục Nguyễn quang đãng Báu, ban đầu, tè chủng viện làng mạc Sông chỉ cần nhà mái tranh, vách phên tre. Phong cách xây dựng của tiểu chủng viện xóm Sông còn đến ngày nay được khánh thành vào thời điểm năm 1927. đơn vị nguyện của tè chủng viện là 1 kiến trúc hình dạng Gothic, có 3 cửa tiền quay khía cạnh về phía nam cùng 8 cửa đông, 8 cửa tây được chạm trổ siêu công phu. ở đối xứng với công ty nguyện là hai dãy nhà lầu được kiến thiết theo lối bản vẽ xây dựng kiểu Pháp với hồ hết ô cửa ngõ vòm ở ban công, hành lang dài và hầu hết hàng cột trực tiếp tắp. Phía đằng trước chủng viện dành cho sân cỏ và số đông hàng cây sao, sảnh sau được chia thành những ô vuông để trồng rau, trồng hoa.

Nhà in làng Sông -một vào 3 đại lý in sách quốc ngữ

Nhà in làng mạc Sông được xây dựng khoảng chừng năm 1872 cùng bị phá hư năm 1885. Năm 1904, đơn vị in thôn Sông được Đức phụ vương Damien Grangeon Mẫn mang đến tái thiết, giao cho thân phụ Paul Maheu có tác dụng giám đốc. Phụ thân Paul Maheu học nghề in tại Hong Kong, thông thạo về chuyên môn in ấn cần được cử về nhằm Nhà in xã Sông nhằm điều hành vận động in ấn. Đây nói một cách khác là nhà in Đông Đàng Trong, một trong những 3 nhà in lớn nhất thời bấy giờ, cùng rất nhà in Đàng kế bên và Tây Đàng Trong.

Nhà in buôn bản Sông hoạt động cho tới khoảng năm 1936, tiếp nối được dời về Quy Nhơn. Linh mục Trương Đình Hiền, Tổng đại diện Giáo phận Quy Nhơn mang lại biết: Đây là một tu viện, bây giờ thì những sơ, những nữ tu là 1 trong dòng new của địa phận đã ở đây. Địa phận muốn các sơ để tạo ra 1 không gian mở, giống hệt như một vị trí để tiếp đón toàn bộ các đoàn hành hương, tín đồ muốn nghiên cứu và phân tích lịch sử, khách du lịch thăm quan văn hóa. Khi tới đây chúng ta được đảm nhận và shop chúng tôi luôn luôn luôn mở rộng vòng tay để chia sẻ văn hóa đó.

Linh mục Doan Võ Đình Đệ, thống trị giáo phận Quy Nhơn đến biết, Giáo phận Quy Nhơn đang sưu tập được trên 200 đầu sách ở trong nhà in làng Sông, trong những số ấy có các cuốn rất ý nghĩa về mặt giáo dục và đào tạo như Tập đọc, tập đánh vần ABC, châm ngôn An Nam...

Hiện nay, Giáo phận Quy Nhơn đang làm chủ 2 cơ sở tương quan đến chữ Quốc ngữ đó là Nước Mặn và Làng Sông thuộc ở thị xã Tuy Phước. Việc những giáo sĩ chiếc Tên cho và lập cơ thường trực Nước Mặn (xã Phước Quang, thị xã tuy Phước hiện nay) được nhìn nhận là ban đầu quá trình phôi thai, xuất hiện chữ Quốc ngữ vào đầu thế kỷ 17. Cùng hơn 200 năm tiếp theo đã tất cả nhà in thôn Sông, đây là 1 vào 3 công ty in thứ nhất của nước ta in chữ Quốc ngữ.